ROZWÓJ I WZORCE KULTURY UMYSŁOWEJ
Developmental issues and patterns of intellectual culture

do pobrania/download

Andrzej Zybała

Szkoła Główna Handlowa
Katedra Administracji Publicznej
ul. Wiśniowa 41
02-520 Warszawa
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

doi: 10.7366/KIR.2016.1.1.03

SŁOWA KLUCZOWE

kultura, rozwój, polityka publiczna, ekonomia

KEYWORDS

culture, development, public policy, economy, intellectual culture

STRESZCZENIE

Autor przedstawia argumenty na rzecz tezy mówiącej o istnieniu w Polsce takich składników kultury, które sprawiają, że państwo i społeczeństwo nie mają realnej szansy „wyrwania się” z obecnego poziomu rozwoju czy niedorozwoju, w krótkim i średnim horyzoncie. Opisuje dyskurs w Polsce dotyczący zagadnienia barier kulturowych, które ograniczają rozwój ekonomiczny (modernizację gospodarczą). Wskazuje na cztery nurty myślowe, które odmiennie rozkładają akcenty w opisywaniu barier. Autor formułuje hipotezę mówiącą o tym, że główna bariera rozwojowa ma związek z uformowanym historycznie typem kultury umysłowej widocznym w Polsce, a więc sposobem reagowania na wyłaniające się problemy, posługiwania się argumentacją, budowania założeń poznawczych, wykorzystania zobiektywizowanej wiedzy, analizy itp.

ABSTRACT

The author offers arguments in order to justify its hypothesis claiming that in Poland one can see cultural factors which make the state and the society have no real chance to be able to get out of current level of development or underdevelopment, within short, or middle term. In other words, one can hardly believe in “big leap forward” relating to economic and social development what would make possible to get out of so called middle-income trap meaning many unsatisfactory economic parameters in areas of innovation, productivity, capital accumulation, structure of export, including quite low level of standard of living for significant section of society (low income, low quality of public services etc.).

Due to culture factors – associated mainly with intellectual culture – obstacles to development still are in place visible in the way the public institutions work including low level of effectiveness of public administration, low level of governability when it comes to reforms designed to strengthen the capacity of the state institutions as well as the society in resolving emerging policy problems. It would require a culture change, especially in the area of intellectual culture.

LITERATURA / REFERENCES

  1. Baczyński, J. (2004). 100 dni, które wstrząsnęły Polską. Polityka, 50, 11.12.Banfield, E.C. (1958). The Moral Basis of a Backward Society. New York: The Free Press.
  2. Barzun, J. (1959). The House of Intellect. New York: Harper & Brothers Publishers.
  3. Brandes G. (1983). Wrażenia z Polski, Zeszyty Historyczne, 65.
  4. Brzozowski, S. (1909). Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej. Lwów: Nakładem Księgarni Polskiej Bernarda Połonieckiego.
  5. Burke, P. (2012). Histeria kulturowa. Wprowadzenie (tłum. J. Hunia). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  6. Czapiński, J. (2008). Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks. Zarządzanie Publiczne, 2 (4), 5-27.
  7. Czapiński, J. (2011). Miękkie kapitały a dobrobyt materialny: wyzwania dla Polski. W: J. Czarnota-Bojarska, I. Zinserling (red.), W kręgu psychologii społecznej (s. 253-285). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  8. Czapiński, J., Panek, T. (red.) (2013). Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
  9. Czarzasty, J. (2015). Serpentyny dialogu społecznego. W: A. Zybała (red.), Dialog społeczny na rozdrożu (s. 27-53). Warszawa: CPS Dialog.
  10. Danik, L., Duliniec, E. (2014). Różnice kulturowe a międzynarodowa współpraca przedsiębiorstw. Gospodarka Narodowa, 2.
  11. Dąbrowski, M. (1995). Cele polityki makroekonomicznej i liberalizacyjnej w Polsce w okresie transformacji. W: M. Dąbrowski (red.), Polityka gospodarcza okresu transformacji (s. 16-17). Warszawa: CASE, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  12. Dzieduszycki, W. (1901). Mesjanizm polski a prawda dziejów, Kraków: nakładem autora.
  13. Euroreg (2010). Polskie ministerstwa jako organizacje uczące się. Warszawa.
  14. Federowicz, M. (1992). Trwanie i transformacja. Ład gospodarczy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
  15. Gellner, E. (1991). Narody i nacjonalizm (tłum. T. Hołówka). Warszawa: PIW.
  16. Geodecki, T., Gorzelak, G., Górniak, J., Hausner, J., Mazur, S., Szlachta, J., Zaleski, J. (2012). Kurs na innowacje. Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  17. Giedroyc, J. (1996). Szkiełko i oko. Tygodnik Solidarność, 19-20 listopada.
  18. Gołuchowski, J. (1861). Dumania nad najwyższymi zagadnieniami człowieka, t. 1. Wilno: Nakładem J. Zawadzkiego.
  19. Gorzelak, G. (2000). Zewnętrzna interwencja jako czynnik rozwoju lokalnego (na przykładzie Programu Inicjatyw Lokalnych). Studia Regionalne i Lokalne, 3 (3), 99-120.
  20. Granovetter, M., Swedberg, R. (red.) (2001). The Sociology of Economic Life. Cambridge: Westview Press.
  21. Grochowska, A., Liberda, Z.B. (2009). Civilizational Competences and Regional Development in Poland. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  22. Grosse, T. (2006). Cele i zasady polityki regionalnej państwa. Ekspertyza dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na temat Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego.
  23. Grzegorczyk, A. (1980). Problem integracji nauk przyrodniczych i społecznych. W: B. Suchodolski (red.), Model wykształconego Polaka. Wrocław: Ossolineum.
  24. Hryniewicz, J.T. (2004). Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  25. Hryniewicz, J. (2007a). Budowanie potencjału partnerskiego. Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, 3, 10-15.
  26. Hryniewicz, J. (2007b). Dialog społeczny – dystans społeczny. Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, 4, 6-14.
  27. Hryniewicz, J. (2015). Działania publiczne wobec uwarunkowań historyczno-kulturowych. Studia z Polityki Publicznej, 3, 81-99.
  28. Huntington, S.P. (2003). Z kulturą trzeba się liczyć (tłum. S. Dymczyk). W: L.E. Harrison, S.P. Hunting ton, Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw (s. 11–16). Poznań: Zysk i S-ka.
  29. Huntington, S.P., Harrison, L.E. (red.) (2010). Culture Matters. New York: Basic Books.
  30. Jałowiecki, A. (1935). Kultura gospodarcza Polski. Droga, 4, 297-308.
  31. Jasiecki, K. (2013). Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
  32. Kaliszewski, J. (1888). Moi kochani rodacy. Ziomkom swoim w XXV rocznicę swojego pisarskiego zawodu. Warszawa: nakładem autora.
  33. Kancelaria Premiera Rady Ministrów (2011). Diagnoza zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej. Załącznik Nr 2 do strategii zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej. Warszawa.
  34. Kochanowicz, J. (2008). Fundamenty rozwoju. Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, 3, 78-87.
  35. Kochanowicz, J., Marody, M. (2010). Instytucje mają znaczenie, Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, 3, 88-98.
  36. Kolasińska, E. (2012). Ład moralny w gospodarce – idea czy rzeczywistość? Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica, 40, 113-126.
  37. Kołodko, G. (2007). Sukces na dwie trzecie. Polska transformacja ustrojowa i lekcje na przyszłość. Ekonomista, 6, s. 13.
  38. Kowalik, T., Gomułka, S. (2007). Nasza piękna transformacja. Gazeta Wyborcza, 15 września.
  39. Krugman, P. (1997). Development, Geography, and Economic Theory, Cambridge: The MIT Press.
  40. Krzywicki, L. (1903). Nasze potrzeby naukowe. Warszawa: Księgarnia naukowa.
  41. Kubin, J. (2005). Kultura intelektualna. Warszawa: Elipsa.
  42. Kwaśniewicz, W. (2001). Co pozostaje żywe z tradycji polskiej socjologii. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 63 (4), 129-149.
  43. Kwiatkowski, M. (2013). Konkurs jako instytucja fasadowa. Analiza ocen formułowanych przez uczestników procesów kadrowych w sektorze publicznym. Studia Socjologiczne, 1 (208), 95-120.
  44. Lubbe, A. (2010). Transformacja, modernizacja, czy po prostu normalizacja? Wybory modelu gospodarki polskiej po 1989 roku. W: W. Morawski (red.), Modernizacja Polski. Struktury. Agencje. Instytucje (s. 54-89). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  45. Łepkowski T. (1984). Myśli o historii Polski i Polaków. Zeszyty Historyczne 68.
  46. Marody, M. (1987). Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa: PWN.
  47. Nölke, A., Vliegenthart, A. (2009). Enlarging the Varieties of Capitalism: The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe. World Politics, 61 (4), 670-702.
  48. Norwid, C.K. (1971). Pisma wszystkie, t. 9. Warszawa: PIW.
  49. Ochorowicz, J. (1917). Psychologia – Pedagogika – Etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego. Warszawa: Skład Główny w Księgarni M. Arcta.
  50. Ochorowicz J. (1986). O polskim charakterze narodowym. KAW: Lublin.
  51. Olejnik, S. (1998). Teologia moralna fundamentalna. Włocławek: Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne.
  52. Orenstein, M. (2013). Reassessing the neo-liberal development model in Central and Eastern Europe. W: V.A. Schmidt, M. Thatcher (red.), Resilient Liberalism in Europe’s Political Economy (s. 374-400). Cambridge: Cambridge University Press.
  53. Payne, A., Philips, N. (2011). Rozwój (tłum. M. Dera). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
  54. Podgórecki, A. (1995). Społeczeństwo polskie (tłum. Z. Pucek). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
  55. Putnam, R.D., Leonardi, R., Nanetti, R.Y. (1993). Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
  56. Rzewuski, H. (1855). O dawnych i teraźniejszych prawach polskich. Kraków.
  57. Rzewuski, H. (2010). Wędrówki umysłowe. Mieszaniny umysłowe. Kraków: Biblioteka Klasyki Polskiej Myśli Politycznej, Ośrodek Myśli Politycznej.
  58. Regulski, J. (2014). Życie splecione z Historią. Wrocław: Ossolineum.
  59. Rychliński, S. (1976). Wybór pism. Warszawa: PWN.
  60. Skarga, B. (1977). Comte. Warszawa: Wiedza Powszechna.
  61. Skarżyńska, K. (2005). Czy jesteśmy prorozwojowi? Wartości i przekonania ludzi a dobrobyt i demokratyzacja kraju. W: M. Drogosz (red.), Jak Polacy przegrywają, jak Polacy wygrywają (s. 69-92). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  62. Skiwski, J.E. (1935). Chory optymizm i zdrowy pesymizm. Tygodnik Ilustrowany, 50, 987-988.
  63. Staniszkis, J. (2001). Postkomunizm. Gdańsk: Słowo / Obraz terytoria.
  64. Staniszkis. J. (2013). Wywiad w: A. Nowak, „Intelektualna historia III RP”. Rozmowy z lat 1990-2012. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
  65. Suchocka, H. (1995). Europa Środkowa pięć lat po przełomie. W: Przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej. Warszawa: Kontrast.
  66. Sułek, A. (1992). Zmiana ustroju w Polsce a zmiany w życiu polskiej socjologii. W: B. Synak (red.), Społeczeństwo polskie. Dylematy okresu transformacji systemowej (s. 13-25). Gdynia: Victoria.
  67. Staroń, L. (2015). Zapłaciłam najwyższą cenę i znalazłam się poza PO. Pobrane z: http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/lidia-staron-zaplacilam-najwyzsza-cene-i-znalazlam-
    -sie-poza-po-nie-liczylam-na-pomoc/16vm4f (dostęp: 10.07.2015).
  68. Szarfenberg, R. (2001). Scena polityki społecznej w oczach aktorów, suflerów, widzów. Warszawa (nieopublikowane, udostępnione przez autora).
  69. Szczepanowski, S. (1907). Pisma i przemówienia, t. 1 (red. H. Szczepanowska, A. Plutyński). Lwów: Towarzystwo Wydawnicze.
  70. Szczepański, J. (1992). Polska lokalna. W: B. Jałowiecki (red.), Społeczeństwo i gospodarka w Polsce lokalnej (s. 11-105). Warszawa: Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW.
  71. Szirmai, A. (2005). The Dynamics of Socio-Economic Development: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
  72. Sztompka, P. (2009). Civilisational Competence: a Prerequisite of Post-Communist Transition. Pobrane z: http://www.ces.uj.edu.pl/european/papers.htm (dostęp: 28.09.2009).
  73. Sztompka, P. (2010). Kompetencje cywilizacyjne – uwarunkowania transformacji gospodarczej i społecznej. Dialog. Pismo dialogu społecznego, 2, 77-89.
  74. Świętochowski, A. (1908). Nastrojowość naszego czasu. Kultura Polska, 6, 1-3.
  75. Weglowska-Rzepa, K., Kowal, J., Lee Park, H., Haeng Lee, K. (2008). The Presence of Spiritual Archetypes Among Representatives of Eastern and Western Cultures. Jung Journal: Culture & Psyche, 2(3; Summer), 58-72.
  76. Tabellini, G. (2010). Culture and Institutions: Economic Development in the Regions of Europe. Journal of the European Economic Association, 8 (4), 677-716.
  77. Tischner, J. (1997). W krainie schorowanej wyobraźni. Kraków: Znak.
  78. Włodarczyk, C. (2001). Międzynarodowe standardy a polska reforma zdrowotna. Polityka społeczna, 10, 2-6.
  79. World Bank (2015). World Development Report. Washinghton.
  80. Zarycki, T. (2008). Tradycje republikańskie I Rzeczpospolitej jako symboliczny kapitał nowoczesnej tożsamości narodowej Polaków. W: J. Szomburg (red.), Modernizacja Polski. Kody kulturowe i mity (s. 62). Gdańsk: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
  81. Zarycki, T. (2009). Socjologia krytyczna na peryferiach. Kapitał kulturowy jako kluczowy wymiar nierówności. Kultura i Społeczeństwo, 53 (1), 105-121.
  82. Zybertowicz, A. (2005). Anti-Development Interest Groups. Polish Sociological Review, 1 (149), 69-90.

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Zybała A. (2016), Rozwój i wzorce kultury umysłowej, Kultura i Rozwój, nr 1 (1), s. 51-71.