KONCEPCJA POD NAZWĄ UNIWERSYTET-IDEA Z PERSPEKTYWY WARTOŚCI, TRADYCJI I TERAŹNIEJSZOŚCI UCZELNI
The University-Idea Concept from the Perspective of Values, Traditions, and the Here and Now of Universities

do pobrania/download

Jerzy Woźnicki

prezes Fundacji Rektorów Polskich, dyrektor Instytutu Społeczeństwa Wiedzy
Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

doi: 10.7366/KIR.2019.7.05

SŁOWA KLUCZOWE

idea uniwersytetu, wartości akademickie, autonomia instytucjonalna, kultura instytucjonalna, społeczność akademicka, szkolnictwo wyższe

KEYWORDS

the idea of university, academic values, institutional autonomy, institutional culture, academic community, participation and dialogue, higher education

STRESZCZENIE

W artykule rozważana jest koncepcja określana jako uniwersytet-idea. Została ona zaproponowana przez Jerzego Hausnera, w bezpośrednim powiązaniu z modelami o nazwach firma-idea oraz miasto-idea.

Celem artykułu jest skonfrontowanie opublikowanej charakterystyki tej propozycji z wcześniejszymi, wybranymi analizami poświęconymi idei uniwersytetu, dostępnymi w literaturze. Na tym tle autor artykułu odwołuje się do pojęć o fundamentalnym znaczeniu na gruncie uniwersytetu, w tym do tradycji i wartości akademickich oraz autonomii i kultury instytucjonalnej –
z uwzględnieniem powiązania warstwy ideowej ze sferą governance w uczelni i z nawiązaniem do roli przywództwa. W swym opisie uniwersytetu-idei autor stosuje eksperymentalny sposób narracji, łącząc własne elementy tekstu z fragmentami autorstwa J. Hausnera, wyróżnionymi kursywą.

W konkluzji, na tle uwag oceniających stan szkolnictwa wyższego w Polsce, autor przedstawia tezę o przygotowaniu i potencjalnej zdolności niektórych uczelni do wprowadzania zmian w kierunku modelu uniwersytetu-idei, formułując własną propozycję sposobu rozumienia tego pojęcia.

ABSTRACT

The article deals with the concept of University as an idea, which was proposed by Jerzy Hausner along with the models of firm-idea or city-idea. The aim is to confront this concept with selected publications about the idea of university. Against this background, the article presents the analysis of parameters which have fundamental significance for higher education: traditions, academic values, autonomy, and institutional culture, and how they relate to governance and leadership. The author used an experimental narrative method, referring directly to fragments written by Jerzy Hausner.

In the conclusion, the author explains the difference in understanding the idea of university and university-idea, giving the characteristics of the University-idea. Based on the assessment of the Polish higher education system, the author makes the statement that some universities are potentially able to introduce changes to represent the University-idea model.

LITERATURA / REFERENCES

  1. Altbach, P., McGill Peterson P. (red.) (2007). Higher Education in The New Century. Global Challenges and Innovative Ideas. The Netherlands: Sense Publishers Rotterdam.
  2. Brzeziński, J., Nowak, L. (red.). (1997). The idea of the university. Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities, 50. Amsterdam-Atlanta, GA: Rodopi.
  3. Curaj, A., Scott, P., Vlasceanu, L., Wilson, L. (ed.) (2012). European Hihger Education at the Crossroads. Between the Bologna Process and National Reforms. Dordrecht: Springer. Science+Business Media.
  4. Cwynar, K.M. (2005). Idea uniwersytetu w kulturze europejskiej. Polityka i Społeczeństwo, 2
  5. Daszkiewicz, W. (2009). Dziedzictwo uniwersytetu średniowiecznego. Cywilizacja, 30.
  6. Degtyarova, I. (2016). Zarządzanie, governance i polityka publiczna w systemie szkolnictwa wyższego: Polska i Ukraina. Studia z Polityki Publicznej, SGH, 3(11).
  7. Gieysztor, A. (1997). Systemy wartości w tradycji uniwersyteckiej. W: Idea Uniwersytetu u schyłku Tysiąclecia. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
  8. Gieysztor, A. (1998). Misja uniwersytetu dawniej i dziś. W: Misja uczelni. Warszawa: Instytut Problemów Współczesnej Cywilizacji.
  9. Gondek, M.J. (2019), Akademia Platona. Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. http://www.ptta.pl/pef/pdf/a/akademiaplaton.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  10. Górniak, J. (2015). Diagnoza szkolnictwa wyższego. W: J. Woźnicki (red.), Program rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 r. Warszawa: KRASP-FRP.
  11. Hausner, J. (2017). ‘Od transakcyjnego oportunizmu do rozwojowego partnerstwa – firma, miasto – uniwersytet’. Prezentacja wygłoszona 4 czerwca 2017 roku w Gniewie podczas XIX Szkoły
    Fundacji Rektorów Polskich – Zarządzania Strategicznego w Szkolnictwie Wyższym dla kanclerzy i kwestorów/dyrektorów finansowych.
  12. Hausner, J. (2018). Uniwersytet-Idea jako fundament ekonomii wartości. Open Eyes Economy Discussion Papers. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  13. Karta Krakowska. (2000). Kraków: Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich.
  14. Kieniewicz, J. (red.) (2007). Autonomia uniwersytetu. Warszawa: Fundacja ‘Instytut Artes Liberales’.
  15. Kodeks Dobre Praktyki w Szkołach Wyższych. (2007). Kraków: Fundacja Rektorów Polskich.
  16. Kościelniak, C., Makowski J. (red.) (2011). Wolność, równość, uniwersytet. Warszawa: Instytut Obywatelski.
  17. Krajewski, M. (2019). Tradycje akademickie – ujęcie encyklopedyczne. http://www.krajewskimiroslaw.pl/_media/docs/4h.%20Tradycje%20akademickie.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  18. Lambert, R., Butler, N. (2006). The Future of European Universities. Renaissance or decay? London: Centre For European Reform. Tłumaczenie na język polski: Lambert, R., Butler, N. (2007).
    Przyszłość uniwersytetów europejskich. Renesans czy upadek? Warszawa: Centre for European Reform.
  19. Leja, K. (2006). Uniwersytet tradycyjny – przedsiębiorczy – oparty na wiedzy. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2(28).
  20. Sadlak, J., Altbach, P. (red.) (1997). Higher Education Research at the Turn of the New Century. Structures, Issies, and Trands. New York and London: UNESCO Publishing Paris, Garland
    Publishing, INc.
  21. Sowa, K.Z. (2009). Gdy myślę uniwersytet… Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  22. Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego 2010–2020. Projekt środowiskowy. (2009). Warszawa: KRASP-FRP.
  23. Sztompka, P. (2014). Uniwersytet współczesny: zderzenie dwóch kultur. W: P. Sztompka, K. Matuszek (red.), Idea uniwersytetu. Reaktywacja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  24. Uniwersytet-idea jako fundament ekonomii wartości. (2018). Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Open Eyes Economy.
  25. Waltoś, S. (2012). Korzenie współczesnego szkolnictwa wyższego – ścieżki tradycji. W: Waltoś, S. Rozmus, A. Szkolnictwo wyższe w Polsce. Ustrój – prawo – organizacja. Kraków – Rzeszów – Zamość: WSE, WSIiZ, WSZiA.
  26. Wielgus, S. (1996). Bogu i Ojczyźnie. Uniwersyteckie przemówienia i listy. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
  27. Wielka encyklopedia PWN, 28 (2005). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  28. Wolff, K.D. (ed.) (1997). Autonomy and external Control. The University in Search of the Golden Mean, The Erfurt declaration towards the responsible University of the twenty-first. München.
  29. Woźnicki, J. (red.) (1998). Model publicznej szkoły wyższej i jej otoczenia systemowego. Zasadnicze kierunki nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym. Warszawa: KRASP.
  30. Woźnicki, J. (red.) (1999). Model zarządzania publiczną instytucją akademicką. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
  31. Woźnicki, J. (2007). Uczelnie akademickie jako instytucje życia publicznego. Warszawa: Fundacja Rektorów Polskich.
  32. Woźnicki, J. (2009). The University as an institution of public domain: the polish perspective. Bucharest: European Center of Higher Education UNESCO CEPES.
  33. Woźnicki, J. (2013). Słowo wstępne. W: J. Woźnicki (red.), Misja i służebność uniwersytetu w XXI wieku. Warszawa: FRP-ISW.
  34. Woźnicki, J. (2014). Dedykowane normy konstytucyjne i dobre praktyki w realizacji polityki publicznej wobec sektora wiedzy. Studia z Polityki Publicznej, 1(1).
  35. Woźnicki, J. (2017). Postulat selektywnego charakteru deregulacji w szkolnictwie wyższym. Szkolnictwo Wyższe i Nauka, 2(50).
  36. Woźnicki, J. (2019). Regulacje prawne i reguły kulturowe określające zasadę partycypacji i dialogu na gruncie uniwersytetu. W: J. Woźnicki (red.), Odpowiedzialność, zaangażowanie i bezstronność uniwersytetu. Uwarunkowania kulturowe i prawne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  37. Woźnicki, J. (red.) (2019). Komentarz do Ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.

Źródła internetowe

  1. Andrzejuk, A. Uniwersytet jako wspólnota nauczających i nauczanych. Pobrane z: http://katedra.uksw.edu.pl/publikacje/artur_andrzejuk.
  2. Deklaracja Erfurcka (1996) http://www.pef.uni-lj.si/ceps/knjiznica/doc/erfurt-declaration.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  3. OECD (2008). Four future scenarios for higher education. Pobrane z: www.oecd.org/education/skills-beyond-school/42241931.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  4. Krajewski, M. (2019). Tradycje akademickie – ujęcie encyklopedyczne. http://www.krajewskimiroslaw.pl/_media/docs/4h.%20Tradycje%20akademickie.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  5. Gondek, M.J. Akademia Platona. Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. Pobrane z: http://www.ptta.pl/pef/pdf/a/akademiaplaton.pdf (dostęp: 10.07.2019).
  6. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 roku Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. (2018). Pobrane z: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001668/U/D20181668Lj.pdf (dostęp: 11.05.2020).
  7. Zieliński, E.I. Platon. Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. Pobrane z: http://www.ptta.pl/pef/pdf/p/platon.pdf (dostęp: 10.07.2019).

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Woźnicki J. (2019), Koncepcja pod nazwą uniwersytet-idea z perspektywy wartości, tradycji i teraźniejszości uczelni, Kultura i Rozwój, nr 7, s. 73-91.