MIĘDZY WSPÓLNOTĄ A TECHNOKRACJĄ – O DWÓCH KONCEPCJACH RZĄDNOŚCI AKADEMICKIEJ I ICH PROBLEMACH
Between Community and Technocracy: Two Models of Academic Governance and Their Problems

do pobrania/download

Łukasz Stankiewicz

Ateneum – Szkoła Wyższa w Gdańsku
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

doi: 10.7366/KIR.2019.7.04

SŁOWA KLUCZOWE

polityki publiczne, uniwersytet, Humboldt, rządność

KEYWORDS

public policy, university, Humboldt, governance

STRESZCZENIE

Autor przedstawia i konfrontuje dwie idee rządności akademickiej. Pierwsza z nich to wspierana przez część środowiska akademickiego koncepcja zakorzeniona w myśli Wilhelma von Humboldta. Druga jest ideą opartą na zekonomizowanym spojrzeniu na ludzkie sprawy i znajduje poparcie wśród reformatorów polskiego szkolnictwa wyższego oraz nauki.

Autor wskazuje na problemy, na jakie natrafiamy, próbując zastosować obie koncepcje do myślenia o współczesnym uniwersytecie. Koncepcja humboldtowska jest ideologiczna, wywołuje zewnętrzne i wewnętrzne kryzysy legitymizacji instytucji akademickich i wydaje się niezdolna do wygenerowania struktur organizacyjnych zgodnych z własnymi (wysokimi) stan darda mi. Koncepcja druga, nazywana tu „technokratyczną”, marnotrawi środki na złożone systemy biurokratycznego nadzoru, potencjalnie tworząc prze wrotne bodźce utrudniające realizację akademickich misji i funkcji społecznych. Wypiera także motywacje etyczne i wspólnotowe oraz nie radzi sobie z fundamentalną dla działalności twórczej niepewnością co do efektów wykonywanej pracy.

Autor sugeruje, że wady obu koncepcji są komplementarne – każda z nich stanowi antidotum na problemy stwarzane przez drugą z nich, co jednocześnie uniemożliwia ich porozumienie i zamyka przestrzeń debaty dla innych, być może lepiej dopasowanych do współczesnych warunków idei rządności akademickiej.

ABSTRACT

The aim of this paper is to present and confront two models of academic governance. The first one is the humboldtian model that is popular with the academic community. The second one is based on the economised account of human behaviour and is often used by the reformers of higher education and science systems.

The author points to the problems that both models generate when applied to modern universities. The humboldtian idea is ideological, it generates legitimisation crises in relations between university and its social environment (and within the university itself), and it seems to be unable to create organisational structures that are up to its own (high) standards. The second, technocratic model wastes resources on bureaucratic audit mechanisms that tend to generate perverse incentives, crowds out incentives of the ethical and communal kind, and fails to account for the uncertainty that is present whenever we engage in innovative activities such as science or teaching.

The author suggests that both ideas are complementary – each of them acts as an antidote to the problems generated by the other. This makes their reconciliation impossible, while at the same time lets them dominate the field of discussion, excluding other – potentially more productive – ways of thinking about academic governance.

LITERATURA / REFERENCES

  1. Acemoglu, D., Robinson, J. (2012). Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty. New York: Crown Books.
  2. Andrews, M. (2013). The Limits of Institutional Reform in Development: Changing Rules for Realistic Solutions. Cambridge: Cambridge University Press.
  3. Antonowicz, D. (2015). Między siłą globalnych procesów a lokalną tradycją: polskie szkolnictwo wyższe w dobie przemian. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  4. Bowles, S. (2016). The Moral Economy: Why Good Incentives Are No Substitute for Good Citizens. New Haven: Yale University Press.
  5. Bowles, S., Gintis, H. (2011). A Cooperative Species Human Reciprocity and Its Evolution. Princeton: Princeton University Press.
  6. Burawoy, M. (2013). Redefinicja publicznego uniwersytetu: ramy analityczne. Praktyka Teoretyczna, 7(1), 13–30.
  7. Clark, B. R. (1998). Creating Entrepreneurial Universities: Organizational Pathways of Transformation. Oxford: Pergamon Press.
  8. Coccia, M. (2009). Bureaucratization in public research institutions. Minerva, 47(1), 31–50.
  9. Dawes, R. M. (1980). Social Dilemmas. Annual Review of Psychology, 31(1), 169–193.
  10. Davis, A., Jansen van Rensburg, M., Venter, P. (2016). The impact of managerialism on the strategy work of university middle managers. Studies in Higher Education, 41(8), 1480–1494.
  11. De Bruijn, H. (2003). Managing performance in the public sector. New York: Routledge.
  12. Doyle, T. P. (2006). Clericalism: Enabler of clergy sexual abuse. Pastoral Psychology, 54(3), 189–231.
  13. Dunleavy, P., Hood, C. (1994). From old public administration to new public management. Public Money & Management, 14(3), 9–16.
  14. Dziedziczak–Fołtyn, A. (2017). Reforma szkolnictwa wyższego w Polsce w debacie publicznej. Bilans dyskusji o uniwersytetach (1990–2015). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
    Foskett, N., Maringe, F. (2010). Globalization and Internationalization in Higher Education: Theoretical, Strategic and Management Perspectives. London: Continuum.
  15. Frost-Arnold, K. (2013). Moral trust & scientific collaboration. Studies in History and Philosophy of Science Part A, 44(3), 301–310.
  16. Goćkowski, J., Kisiel, P. (red.) (1994). Patologia i terapia życia naukowego. Kraków: Universitas
  17. Greenland, P., Fontanarosa, P. B. (2012). Ending Honorary Authorship. American Association for the Advancement of Science.
  18. GUS (1939). Mały rocznik statystyczny 1939. Warszawa: GUS.
  19. GUS (2010). Mały rocznik statystyczny Polski 2010. Warszawa: GUS.
  20. GUS (2019). Mały rocznik statystyczny Polski 2019. Warszawa: GUS.
  21. Hardin, G. (1968). The tragedy of the commons. Science, 162(3859), 1243–1248.
  22. Hood, C. (1995). The ‘New Public Management’ in the 1980s: Variations on a theme. Accounting, Organizations and Society, 20(2–3), 93–109.
  23. Ioannidis, J. P., Stanley, T. D., Doucouliagos, H. (2017). The power of bias in economics research. Oxford: Oxford University Press.
  24. Krücken, G., Blümel, A., Kloke, K. (2013). The managerial turn in higher education? On the interplay of organizational and occupational change in German academia. Minerva, 51(4), 417–442.
  25. Kwiek, M. (2010). Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki edukacyjnej w Europie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
    Kwiek, M. (2016). From privatization (of the expansion era) to de-privatization of the contraction era): A national counter-trend in a global context. W: S. Slaughter, B.J. Taylor (red.), Higher Education, Stratification, and Workforce Development (s. 311–329). Cham: Springer.
  26. Lane, J. E. (2000). New Public Management: An Introduction. London: Routledge
  27. Leeuw, F. L. (1996). Performance auditing, new public management and performance improvement: Questions and answers. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 9(2), 92–102.
  28. Lutz, F.W. (1982). Tightening up loose coupling in organizations of higher education. Administrative Science Quarterly, 27(4), 653–669.
  29. Maxwell, S.E., Lau, M.Y., Howard, G.S. (2015). Is psychology suffering from a replication crisis? What does “failure to replicate” really mean? American Psychologist, 70(6), 487–498.
  30. Mirowski, P. (2011). Science-mart. Cambridge: Harvard University Press.
  31. Moe, T. M. (1984). The new economics of organization. American Journal of Political Science, 28(4), 739–777.
  32. Murrell, P. (1993). What is shock therapy? What did it do in Poland and Russia? Post-Soviet Affairs, 9(2), 111–140.
  33. Ortmann, A., Colander, D. (1997). A simple principal-agent experiment for the classroom. Economic Inquiry, 35(2), 443–450.
  34. Ostrom, E. (1990). Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. Cambridge: Cambridge University Press.
  35. Ostrom, E., Walker, J., Gardner, R. (1992). Covenants with and without a Sword: Self-governance is possible. American Political Science Review, 86(02), 404–417.
  36. Potts, J. (2009). The innovation deficit in public services: The curious problem of too much efficiency and not enough waste and failure. Innovation: Management, Policy & Practice, 11(1), 34–43.
  37. Rothstein, B. (2005). Social traps and the problem of trust. Cambridge: Cambridge University Press.
  38. Saltelli, A., Funtowicz, S. (2017). What is science’s crisis really about? Futures, 91, 5–11.
  39. Schofer, E., Meyer, J.W. (2005). The worldwide expansion of higher education in the twentieth century. American Sociological Review, 70(6), 898–920.
  40. Stankiewicz, Ł. (2012). Pozycja studentów na uniwersytecie przyszłości. Analiza wybranych dokumentów z debaty nad reformą szkolnictwa wyższego. Ars Educandi, IX, 238–258.
  41. Stankiewicz, Ł. (2016). Krytyka umasowienia szkolnictwa wyższego w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Analiza dyskursu mediów masowych. Forum Oświatowe, 28(1), 109–130.
    Stankiewicz, Ł. (2018a). Wizje uniwersytetu w polskiej debacie publicznej 2007–2010. Kraków: Impuls.
  42. Stankiewicz, Ł. (2018b). ‘Szarych akademików’ fantazje o władzy sprawiedliwej. Głosy szeregowych pracowników akademickich w debacie nad przyszłością uniwersytetu. Miscellanea Anthropologica et Sociologica, 19(3), 142–165.
  43. Strathern, M. (2010). Audit Cultures: Anthropological Studies in Accountability, Ethics and the Academy. London: Routledge.
  44. Suchman, M.C. (1995). Managing legitimacy: Strategic and institutional approaches. The Academy of Management Review, 20(3), 571–610.
  45. Sztompka, P. (2014a). Po kongresie kultury akademickiej. Nauka, 2, 19–25.
  46. Sztompka, P. (2014b). Uniwersytet współczesny: zderzenie dwóch kultur. Nauka, 1, 7–18.
  47. Sztompka, P. (2017). Autonomia – fundament kultury akademickiej. Nauka, 3, 7–13.
  48. Tian, X., Azpurua, J., Hine, C., Vaidya, A., Myakishev-Rempel, M., Ablaeva, J., Seluanov, A. (2013). High-molecular-mass hyaluronan mediates the cancer resistance of the naked mole rat. Nature, 499(7458), 346–349.
  49. Twardowski, K. (2008). O dostojeństwie Uniwersytetu. W: J. Sójka (red.), Fenomen uniwersytetu (s. 11–20). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  50. Varoufakis, Y., Halevi, J., Theocarakis, N. (2012). Modern Political Economics: Making Sense of the Post-2008 World. London: Routledge.
  51. Wieczorek, J. (2010). Etyka i patologie polskiego środowiska akademickiego. Kraków: Niezależne Forum Akademickie.
  52. Wolf, A. (2009). Does Education Matter? Myths About Education and Economic Growth. London: Penguin.
  53. Wrangham, R. (2019). The Goodness Paradox: The Strange Relationship Between Virtue and Violence in Human Evolution. New York: Pantheon.
  54. Yamagishi, T. (2011). Trust: The Evolutionary Game of Mind and Society. Tokyo: Springer
  55. Zimniak-Hałajko, M. (2013). Wokół reformy. Szkolnictwo wyższe w polskim dyskursie prasowym. Praktyka Teoretyczna, 1(07), 107–142.

Źródła internetowe

  1. Anderson, R. D. (2004). European Universities from the Enlightenment to 1914. Oxford: Oxford University Press. Pobrane z: https://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780198206606.001.0001/acprof-9780198206606 (dostęp: 13.08.2019).
  2. Humboldt, W. von. (2010). Über die innere und äussere Organisation der höheren wissenschaftlichen Anstalten in Berlin. Pobrane z: https://edoc.hu-berlin.de/bitstream/handle/18452/5305/229.pdf?sequence=1 (dostęp: 13.08.2019).
  3. Ioannidis, J. P. A. (2016). Why Most Clinical Research Is Not Useful. PLoS Medicine, 13(6). Pobrane z: https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1002049 (dostęp: 13.08.2019).
  4. Ostrowicka, H., Stankiewicz, Ł. (2018). The truths of business and the lies of academia: The order of discourse on higher education in Poland. Higher Edu cation Research & Development, 1–14. Pobrane z: https://doi.org/10.1080/07294360.2018.1545746 (dostęp: 14.08.2019).

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Stankiewicz Ł. (2019), Między wspólnotą a technokracją – o dwóch koncepcjach rządności akademickiej i ich problemach, Kultura i Rozwój, nr 7, s. 51-72.