WYNALEZIENIE POSZERZONEGO POLA KULTURY
The Invention of the Enlarged Field of Culture

do pobrania/download

Mikołaj Lewicki, Mirosław Filiciak

Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski
ul. Karowa 18, 00–927 Warszawa
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Instytut Kulturoznawstwa, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
ul. Chodakowska 19/31, 03–815 Warszawa
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

doi: 10.7366/KIR.2017.1.2.01

SŁOWA KLUCZOWE

poszerzone pole kultury, kulturalizacja, konflikt, teoria pól, polityka kulturalna, populizm kulturowy

KEYWORDS

enlarging field of culture, culturalisation, conflict, social fields theory, cultural policy, cultural populism

STRESZCZENIE

Przemiany technologiczne, kulturalizacja kolejnych sfer życia z jednej strony, nowe formy ekonomizacji i upolitycznienia kultury z drugiej, ale i dowartościowanie codzienności przez badaczy społecznych sprawiły, że pole kultury uległo poszerzeniu. W ciągu ostatniej dekady w polskiej polityce kulturalnej również dało się zauważyć przesunięcie akcentów – z koncentracji na kulturze wysokiej w kierunku antropologicznej wizji kultury, postrzeganej przede wszystkim jako narzędzie rozwiązywania problemów społecznych, zacierania dystynkcji dzięki uznaniu tych praktyk kulturowych, które były na marginesie. Pomimo inkluzywnego charakteru tej zmiany, wspomniane procesy wytworzyły nowe napięcia, bo przecież kultura to również obszar rywalizacji o ograniczone zasoby, także finansowe.

W artykule przedstawiona zostaje geneza poszerzenia pola kultury i jego implikacje badawcze. Dzięki refleksji nad teorią pól zarysowane zostają relacje kultury z gospodarką i polityką. Na podstawie tej analizy sformułowane zostają uwagi związane z refleksją nad poszerzeniem pola kultury, które zniwelować mają ryzyko popadania przez użytkowników tej koncepcji w kulturowy populizm.

ABSTRACT

Technological changes, culturalisation of the new realms of social activity, and revalorization of the common life by the social researchers led to the enlargement of the field of culture. Additionally, during the last decade within Polish cultural policy the shift of focus had occurred, from the focus on high-brow culture, as its most legitimate form, toward anthropological visions of culture, often associated with the tool for resolving the social problems. However, despite the inclusiveness of this change, those processes have resulted in new tensions, generated within the culture field but also because it remained within the struggle for limited resources, financial among others.

In the article the authors present the origins of the broader field of culture concept and its implications for the research. Using Pierre Bourdieu’s theory of social fields, the relations between culture, economy and politics are drawn. Authors suggest that the career of the anthropological turn – as they call the invention of the enlarged field risks of becoming a cultural populism.

LITERATURA / REFERENCES

  1. Abriszewski, K. (2008). Poznanie, zbiorowość, polityka: analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura. Kraków: Universitas.
  2. Bachórz, A. i in. (2014). Raport „Punkty styczne: między kulturą a praktyką (nie)uczestnictwa”. W: Repozytorium Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku, http://repozytorium.ikm.gda.pl/items/show/108 (dostęp: 17.05.2017).
  3. Bachórz, A., Stachura, S. (2014). Socjologia kultury w obliczu „poszerzenia”. W poszukiwaniu języka opisującego kulturę w transformacji. Kultura Współczesna. Teorie. Interpretacje. Praktyka, 3.
  4. Boltanski, L. (2011). Od rzeczy do dzieła. Procesy nadawania atrybucji dziełom sztuki. W: M. Bartolik i in. (red.), Wieczna radość: Ekonomia polityczna społecznej kreatywności. Wolny Uniwersytet Warszawa, t. 4. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
  5. Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sądzenia (tłum. P. Biłos). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  6. Bourdieu, P. (2015). Reguły sztuki: Geneza i struktura pola literackiego (tłum. A. Zawadzki, M. Sugiera). Kraków: Universitas.
  7. Bukowska, X., Markowska, B., Jewdokimow, M., Winiarski, P. (2010). Kapitał kulturowy w działaniu. Studium światów społecznych Białowieży. Collegium Civitas, Instytut Studiów Politycznych PAN, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. https://depot.ceon.pl/handle/123456789/8138 (dostęp: 17.05.2017).
  8. Burt, R.S. (2009). Structural Holes: The Social Structure of Competition. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
  9. Cebula, M. (2013). Współczesne formy kulturowych zróżnicowań. Przypadek „wszystkożerności”. Forum Socjologiczne, 4, 111–131.
  10. Celiński, A., Lewicki, M. (2017). Jak rozwijać kulturę na peryferiach? Raport z badań. Warszawa: Narodowe Centrum Nauki (w opracowaniu).
  11. Chehab Rachid, M. (2016). Dramatyczne wyniki czytelnictwa. Dlaczego czytamy coraz mniej. Gazeta Wyborcza, 16.03.2016. http://wyborcza.pl/1,75410,19767438,dramatyczne-wyniki-badan-czytelnictwa-dlaczego-czytamy-coraz.html (dostęp: 11.03.2017).
  12. Czarnecki, S. i in. (2012). Poszerzenie pola kultury. Diagnoza potencjału sektora kultury w Gdańsku. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
  13. Czekaj, R., Ziętek, A. (2016). Inicjatywa sąsiedzka Kultura na Sielcach. W: J. Hausner, I. Jasińska, M. Lewicki, I. Stokfiszewski (red.), Kultura i rozwój. Analizy, rekomendacje, studia przypadków. Warszawa–Kraków: Instytut Studiów Zaawansowanych, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  14. DiMaggio, P., Powell, W.W. (1983). The iron cage revisited: Collective rationality and institutional isomorphism in organizational fields. American Sociological Review, 48 (2), 147–160.
  15. Drozdowski, R. i in. (2014). Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  16. Dziurski, P. (2016). Design jako źródło zmian społecznych. Studium przypadku Zamku Cieszyn. W: J. Hausner, I. Jasińska, M. Lewicki, I. Stokfiszewski (red.), Kultura i rozwój. Analizy, rekomendacje, studia przypadków. Warszawa–Kraków: Instytut Studiów Zaawansowanych, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  17. Fatyga, B. (2005). Dzicy z naszej ulicy. Warszawa: Ośrodek Badań Młodzieży – Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski.
  18. Fatyga, B. (2014a). Rekonstrukcja sensu kategorii uczestnictwo w kulturze. W: R. Drozdowski i in., Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  19. Fatyga, B. (2014b). Wartości jako generatory żywej kultury. W: R. Drozdowski i in. (red.), Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  20. Fatyga, B. (2016). Teoria żywej kultury: źródła i powody jej powstania (w oprac.).
  21. Filiciak, M. (2013). Media, wersja beta. Film i telewizja w czasach gier komputerowych i internetu. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
  22. Filiciak, M., Danielewicz, M., Buchner, A., Zaniewska, K. (2013). Tajni kulturalni. Obiegi kultury z perspektywy twórców sieciowych węzłów wymiany treści. Warszawa: Centrum Cyfrowe.
  23. Filiciak, M., Hofmokl, J., Tarkowski, A. (2012). Obiegi kultury. Społeczna cyrkulacja treści. Warszawa: Centrum Cyfrowe.
  24. Filiciak, M., Mazurek P., Growiec, K. (2013). Korzystanie z mediów a podziały społeczne. Kompetencje medialne Polaków w ujęciu relacyjnym. Warszawa: Centrum Cyfrowe.
  25. Fligstein, N. (2013). Understanding stability and change in fields. Research in Organizational Behavior, 33, 39–51.
  26. Fundacja Ariari (2013). Muzea prywatne/kolekcje lokalne. Raport z badań.
  27. Gądecki, J. (2012). I Love Nowa Huta. Gentryfikacja Nowej Huty. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
  28. Gdula, M., Lewicki, M., Sadura, P. (2014). Praktyki kulturowe klasy ludowej. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.
  29. Górczyńska, M. (2012). Procesy zmian społecznych w przestrzeni Warszawy. Gentryfikacja, embourgeoisement czy redevelopment? W: J. Jakóbczyk Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Cz. I (s. 245–255). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  30. Hausner, J. (2015). Kultura jako ścieżka wyjścia z kryzysu. W: M. Lewicki, S. Mandes, A. Przybylska, M. Sikorska, C. Trutkowski (red.), Socjologia uspołecznienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  31. Hausner, J., Jasińska, I., Lewicki, M., Stokfiszewski, I. (red.) (2016). Kultura i rozwój. Analizy, rekomendacje, studia przypadków. Warszawa–Kraków: Instytut Studiów Zaawansowanych, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  32. Hutter, M., Throsby, D. (2008). Beyond Price: Value in Culture, Economics, and the Arts. Cambridge: Cambridge University Press.
  33. Krajewski, M. (2013). W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze. Kultura i Społeczeństwo, 1, 29–67.
  34. Krajewski, M. (2014). Uczestnictwo w kulturze. W: R. Drozdowski i in., Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  35. Lamont, M. (1992). Money, Morals, and Manners: The Culture of the French and the American Uppermiddle Class. Chicago: University of Chicago Press.
  36. Lamont, M. (2012). Toward a comparative sociology of valuation and evaluation. Annual Review of Sociology, 38, 201–221.
  37. Lamont, M., Molnár, V. (2002). The study of boundaries in the social sciences. Annual review of sociology, 167–195.
  38. Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne: Wprowadzenie do teorii aktora-sieci (tłum. A. Derra, K. Abriszewski). Kraków: Universitas.
  39. Lazzarato, M. (2010). Praca niematerialna (tłum. Ł. Biskupski). W: J. Sokołówska (red.), Robotnicy opuszczają miejsca pracy (s. 81–98). Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi.
  40. Lewicki, M. (2015). Wycenić ideę. Z rynku sztuki na giełdę i z powrotem. Analiza procesów wartościowania i wyceny na przykładzie rynku sztuki. Psychologia Ekonomiczna, 7, 5–24.
  41. Martin, J.L. (2003). What is field theory? American Journal of Sociology, 109 (1), 1–49.
  42. McGuigan, J. (1992). Cultural Populism. London: Routledge.
  43. PISF (2016). Polski Instytut Sztuki Filmowej o frekwencji widzów na polskich filmach. Pobrano z: https://www.pisf.pl/rynek-filmowy/rynek-filmowy/widzowie (dostęp: 17.05.2017).
  44. Polska 2030 (2009). Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
  45. Rakowski T. (2009). Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Gdańsk: Słowo / Obraz terytoria.
  46. Rakowski, T. (red.) (2013). Etnografia, animacja, sztuka: nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
  47. Świętochowska A. (2016). Stowarzyszenie De novo – letnia akcja teatralna. W: J. Hausner, I. Jasińska, M. Lewicki, I. Stokfiszewski (red.), Kultura i rozwój. Analizy, rekomendacje, studia przypadków (s. 309–324). Warszawa–Kraków: Instytut Studiów Zaawansowanych, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
  48. Thomson, P. (2014). Field. W: M. Grenfell (red.), Pierre Bourdieu: Key Concepts (s. 67–81). New York: Routledge.
  49. Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” (2015). Jaskółki: nowe zjawiska w warszawskich instytucjach i nieinstytucjach kultury.
  50. Trutkowski, C. (2016). Lokalna polityka kulturalna. Wpływ inwestycji w infrastrukturę instytucji kultury na jakość życia w społecznościach lokalnych. Warszawa: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej.
  51. Turner, V. (2005). Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie (tłum. W. Usakiewicz). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  52. Velthuis, O. (2013). Talking Prices: Symbolic Meanings of Prices on the Market for Contemporary Art. Princeton: Princeton University Press.
  53. Williams, R. (1985). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society. Revised Edition. New York: Blackwell.
  54. Williams R. (2005). Culture and Materialism. London: Verso.
  55. Wojnar, K., Grochowski, M. (2011). Infrastruktura kultury – polityka spójności a atrakcyjność miast. Warszawa: In Situ.
  56. Zarycki, T., Warczok T. (2014). Hegemonia inteligencka: Kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy – perspektywa „długiego trwania”. Kultura i Społeczeństwo, 4, 27–49.
  57. Żakowski, J. i in. (2015). Reforma kulturowa 2020–2030–2040. Sukces wymaga zmian. Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.

SUGEROWANE CYTOWANIE / SUGGESTED CITATION

Lewicki M., Filiciak M. (2017), Wynalezienie poszerzonego pola kultury, Kultura i Rozwój, nr 1 (2), s. 7-31.